Interview met prof. Urbain Vermeulen
Ingekorte versie van een interview met prof. Urbain Vermeulen uit 2004, verschenen in De Standaard.1 Dr. Vermeulen († 2016) was hoogleraar Islamkunde en Klassiek Arabisch aan de KU Leuven, buitengewoon hoogleraar Islamkunde aan de universiteit van Gent, en ondervoorzitter van de “Union Européenne des Arabisants et islamisants“.
– De obsessie van de islam met de joden die wij vandaag zien, inclusief het anti-semitisme, is die inherent aan de islam ?
In de geschiedenis van de islam kun je niet spreken van een antisemitisme (ideologisch) zoals we dat in Europa gekend hebben. Dat is immer gebaseerd op een rassentheorie. Die kennen de moslims niet. Ze kennen wel een sociale indeling in groepen binnen de Dhaar al-Islam, het gebied dat door moslims wordt bestuurd. De joden worden samen met de christenen opgenomen in de groep van de ahl adh-dhimma, de beschermden. Dat zijn zij die, mits het betalen van een belasting, en binnen zeer strenge perken, gesteld door de islam, hun godsdienst mogen belijden. Ze zijn onderworpen aan de shoeroet oemariya, de voorwaarden gesteld door Omar (de tweede kalief). De hele geschiedenis van de islam door zien wij dat er regelmatig edicten uitgevaardigd worden waarbij de joden en de christenen onderworpen worden aan die voorschriften. Let wel: Er is geen sprake van gelijke behandeling. Dat kan de islam niet toestaan. Waar zij is, kan zij alleen maar domineren. In onze tijd, en in onze landen vooral, gebeurt er nu iets waarvoor geen doctrine binnen de islam bestaat, namelijk de aanwezigheid van grote moslimgroepen onder een niet-islamitisch bewind. Dit is een van de problemen bij de integratie ook. Moslims kunnen privé prima een ander standpunt innemen, bijv. gewoon accepteren dat de islam niet domineert. De meesten doen dat ook, maar daar zit altijd een onzekere factor achter. Want dat is niet zoals het hoort, volgens de leer, die er van uitgaat de islam ‘van nature’ superieur is en het dus ook verdient om de overhand te krijgen.
– Maar in Spanje is er toch een periode van tolerantie geweest?
U hebt het over al-Andaloes. Daar wordt veel over geschreven. Maar dat is wetenschappelijk toch ook niet echt hard te maken. Het is bijvoorbeeld eigenaardig dat we vanaf de tiende eeuw in heel het islamitische Spanje praktisch niets meer horen over christelijke gemeenschappen, wel nog over joden, over joodse geleerden, en adviseurs. Maar, let wel: Die joden leefden in juderías, getto’s, en wisten zeer goed dat ze zich gedeisd moesten houden. En een ‘heerser’ die gebruik maakt van kennis die aanwezig is in een andere cultuur/religie, is niet perse positief over die andere cultuur/religie, hij is vooral slim. Trouwens, de grootste kritiek (en ook bestrijding) van dit samenlevingsmodel kwam vanuit Noord-Afrika, d.w.z. van moslims die het een schande vonden wat er in al Andaloes gebeurde, fundamentalisten zouden we vandaag zeggen. Trouwens, over vandaag gesproken: Europese moslims spreken wel positief over al Andaloes, maar in de arabische wereld is dat heel anders. Daar weegt veel sterker door dat Spanje eens een Dhaar al-Islam was (onderdeel van het gebied van de islam) en nu weer een Dhaar al-koefr is, een gebied van het ongeloof. En dat kan niet. Wat ooit islamitisch geweest is, moet het blijven. Osama bin Laden verwijst bijv. regelmatig naar al-Andaloes … , als een schandvlek. Dat is namelijk het enige gebied totnutoe dat een islamitisch rijk was, en waaruit de islam is verdreven.
Dat verder in heel Noord-Afrika, met zijn bloeiende christelijke gemeenschappen, het autochtone christendom in twee, drie generaties (in de tiende, elfde eeuw) vrijwel geheel is verdwenen, getuigt ook niet echt van fundamentele verdraagzaamheid. En wat is er van het oorspronkelijke christendom in het huidige Turkije nu eigenlijk nog over?
– En hoe zit het dan met de kruistochten ?
Ja, daar wil wel graag iets over zeggen. Osama bin Laden klaagde over die kruistochten, en ook bij ons worden ze gelijkgesteld met het agressieve imperialistische Westen. Ten eerste, de kruistochten hebben in de twaalfde en dertiende eeuw in het geheel van niet alleen de islamitische maar zelfs van de Arabische wereld een hele kleine betekenis gehad. In die tijd werden ze vrijwel beschouwd als een soort grensconflict. Het ging ook om een klein gebied.
Ten tweede, het zijn Europese, niet Arabische historici die dat stukje geschiedenis voor het eerst hebben onderzocht. Het is door de studies van westerse historici, waarvan een van de grote monumenten de Recueil des historiens des Croisades is, uitgegeven rond het midden van de negentiende eeuw door de “Académie des Inscriptions et Belles Lettres” van Parijs, dat de wereld weer is gaan beseffen dat er iets geweest is als kruistochten.
– Waar komt dan het anti-semitisme vandaan?
In de twintigste eeuw zijn de antisemitische opvattingen uit Europa bekend geraakt in de Arabische en islamitische wereld, en ze oefenen er invloed uit op de geesten, met als grote gedachte de joden die een sinister wereldwijd complot beramen (“De Protocollen van de Wijzen van Zion”, een Russisch antisemitisch verzinsel uit 1897) zijn in het arabisch vertaald, en wijd verspreid. Ze worden ook nìet als een vervalsing gepresenteerd. Uit Europa afkondige legendes over de ‘blood libel’ (Joden die een christenjongetje doden om matses voor Pesach te maken) duiken steeds weer op, vooral bij populistische predikers.2 Belangrijk om op te merken, is dat het antisemitisme nu ook meer en meer geïslamiseerd wordt, dit wil zeggen gemotiveerd door een bepaalde interpretatie van gegevens uit de islamitische geschiedenis en doctrine. Men gaat – en hier moeten we verwijzen naar de ontstaansgeschiedenis van de islam en de periode van Mohammed in Medina, waarbij hij in een gewapend conflict met de Joodse stammen verzeild raakte – in de koran argumenten zoeken om zich tegen het jodendom te keren, waarbij men – steeds minder – onderscheid maakt tussen Israëli’s, zionisten en joden. Ook hier gaat de volksislam veel verder dan de officiële islam. NB: niet alleen in het Midden-Oosten ! [zie bijv. een islamles over Joden uit USA]
– Betekent dit dat het antisemitisme in de islamwereld zal blijven bestaan zolang de staat Israël bestaat, vrede of geen vrede met de Palestijnen?
Dat laatste is het gevaar omdat de jodenhaat nu zo sterk geïslamiseerd is. Vergeet bijvoorbeeld niet de enorme invloed van de khomeinistische revolutie op hele generaties in de moslimwereld. Khomeini schreef in zijn woord vooraf op zijn werk over het islamitische bewind dat vanaf haar ontstaan de ,,islamitische beweging” geleden heeft onder de joden die de islam in diskrediet gebracht hebben. En dat die haat van de joden voor de islam nog altijd voortduurt. ,,De joden nu zijn de afstammelingen van hen die de profeet hebben willen beschadigen. Zij willen nu de Arabieren opnieuw vernietigen.” Dat vind je nu in Arabische schoolboeken in het lager en middelbaar onderwijs, en is ook geregeld te horen in de diverse media (ook mainstream). Ik vind dat er vandaag de dag enkele doctoraten gemaakt zouden mogen worden over de inhoud van sermoenen in moskeeën, gaande van Marokko tot de uithoeken van Java en Sumatra. Ook over de uitspraken van al dan niet echte imams of islamgeleerden in zogezegde fatwa’s en andere min of meer officiële islamverklaringen kan heel wat onderzoek gedaan worden. Dat zou heel veel duidelijkheid scheppen en zou ons in het Westen wel eens met verstomming kunnen slaan. Want tegenover wat nu soms gezegd wordt waren de Protocollen van de Wijzen van Zion nog slappe koffie.
- interviewer was de journaliste Mia Doornaert
- bijv. in 2010 door Salah Eldeen Sultan (op Al Aqsa– TV), en in 2014 door Osama Hamdan (vertegenwoordiger van Hamas in Libanon) dat “we allemaal nog weten hoe de Joden vroeger christenen afslachtten om hun bloed door hun heilige matzes te mengen. Dit is geen verzinsel of iets uit een film. Het is een feit, erkend door hun eigen boeken en door historisch bewijs.”. Daarop aangesproken verdedigde Hamdan zijn opmerkingen in een interview met CNN’s Wolf Blitzer, onder verwijzing naar “Joodse vrienden” die dat bevestigen. Bronnen: zie de Engelse wikipedia onder ‘blood libel’. Toevoeging 2023 DW