De islam als historisch verschijnsel
Net als alle andere religies is ‘de islam’ geen monolithische godsdienst, d.w.z. alle eeuwen door hetzelfde, onwrikbaar, onveranderlijk. Natuurlijk zijn er constanten, maar de godsdienst zelf is een cultuurverschijnsel, d.w.z. ze groeit mee in haar beleving en uitingsvormen met de tijd en met de mensen. De meeste moslims passen zich bewust of onbewust gewoon aan, aan de tijd en de plaats waar ze wonen (de omstandigheden). En of dat goed is, en hoever men daarin kan gaan, daarover ligt van te voren niets vast NB: Het is ook geen uitgemaakte zaak dat imams, sjeichs, moefti’s of ayatollahs daarover meer te zeggen zouden hebben dan ‘gewone moslims’ (wat een denigrerende term, hoort u dat?). Immers: ook de gezagsstructuur is een deel van dat historische groeiproces – èn ook die kan dus anders. Kortom. De wijze waarop mensen hun geloof vormgeven is altijd gebonden aan tijd en plaats. Culturen, tradities, gewoontes, groepsdynamieken (ten goede en ten kwade) etc. spelen daarbij een rol. Vaak onbewust, onbereflecteerd. Politiek ook. Dus:
Ook al staat er veel in de koran en nog meer in de verzamelde overleveringen (soenna, hadith), het zijn uiteindelijk mensen die bepalen hoe ze de dienst aan God/Allah in hun leven vormgeven, en hoe ze daaraan waarde, zin en betekenis verlenen/ontlenen.
Terzijde: Juist daarom is het jammer dat veel moslimjongeren worden grootgebracht met een mythische blik op de islam, waarin die historische dimensie ontbreekt: een monolithische islam. Het ontneemt aan hen de kans om zich te ‘verhouden tot’ hun eigen traditie, en staat in de weg om hun gevoel van ‘tussen-twee-culturen’ te leven op een zinvolle wijze te verwerken. Omdat je op het internet bijna altijd die monolithische islam tegenkomt (bij gelovigen èn hun bestrijders:les extrèmes se touchent) heb ik dan maar uit arren moede mijn eigen onderzoek naar deze religie wat uitgebouwd en online geplaatst, for what it’s worth. Hier de verantwoording waarom ik denk dat ik dat kàn, ookal ben ik geen moslim.
Wat bedoel je? Wees eens concreet!
De ene website roept: “De islam is vrede” (en ze verwijzen naar soera x, en hadith y + voorbeelden), de andere website schreeuwt : “De islam predikt geweld” (en ze verwijzen naar soera y, hadith x + voorbeelden). Tsja. Een historische aanpak – de mijne – zegt: Allebei is niet juist, omdat ‘de islam’ niet bestaat. Er zijn mensen die zich moslim noemen en die vrede stichten; Er zijn mensen die zich moslim noemen en die bommen laten ontploffen. De motor achter en het motief van hun daden zal zeker en vast met hun visie op het leven (levensbeschouwing, godsdienst) te maken hebben, maar hoe en in welke mate, daarover moet je geen pauschal oordeel vellen, dat moet je onderzoeken. Dat zal ook per mens verschillen (voor islam en geweld doe ik dat hier op deze site).
En: het blijft aan iedere individuele moslim om te bepalen waar zijn/haar loyaliteiten liggen. Dat is de morele verantwoordelijkheid van een mens.
Voor de duidelijkheid: Ik viseer de islam niet. Christenen kunnen in naam van Jezus op kruistocht trekken (met het zwaard, en verwijzen naar bijbeltekst x) en ze kunnen in diezelfde naam ook pacifist zijn, en hun leven geven voor de vrede, (onder verwijzing naar bijbeltekst y). Ik zal ook geregeld vergelijkingen maken, waarbij ik even historisch-kritisch met mijn eigen traditie omga als met de islam. Ook elke christen wordt opgeroepen om zelf te bepalen hoe hij in dit spanningsveld staat.1
Inhoud
Deze mini-website bevat dus m.i. relevante informatie over de koran (ontstaan, inhoud), het leven van Mohammed en enkele punten die altijd weer stof tot discussie opleveren: De hoofddoek en de veronderstelde link tussen de islam en het gebruik van geweld. Ook ga ik nader in op de verhouding tussen bijbel en koran en de positie van Jezus. De feitelijke gegevens over deze onderwerpen zijn beschikbaar voor iedereen die een beetje weet hoe zich te informeren – en dat is dus niet via forums pro-contra. Tenslotte: Over het ontstaan van de islam vond ik een historisch-wetenschappelijk opstel (in de 1992-editie van Kramers koran-vertaling) dat eigenlijk te lang is voor een website, maar dat ik u toch niet wilde onthouden. Lezer, het ga u goed.
- Lees mijn boek over Religie en Vrijheid, waarin ik het christendom fenomenologisch fileer.