Welk antwoord je krijgt op deze vraag hangt er vanaf aan welke moslim-geleerde of imam (of rechtsschool) je het vraagt. Het kan gaan van ‘no problem, als je maar weet wat je doet/beluistert‘, tot ‘totaal verboden’. Als je googlet vind je vaak een verwijzing naar Al-Ghazali, een 11de eeuwse moslimgeleerde die toen reeds de verschillende bronnen heeft opgelijst en de bijhorende argumentaties geanalyseerd. Ook hij stelde vast dat er geen eenduidig antwoord mogelijk is. (Volgens Al-Ghazali gaat de uitspraak dat muziek haram is te ver – sommige muziek is dat, maar niet alle; Anderzijds vindt hij ook dat luisteren naar muziek niet onschuldig is… Zie onderaan deze post.)
Over muziek is er in de koran nog minder te vinden dan over de hoofddoeken: namelijk helemaal niets, zero, nul-komma-nul.
Ik ga hier dus niet de hele intern-islamitische discussie uit de doeken doen. Dat heeft weinig zin om de doodeenvoudige reden dat over dit onderwerp nog minder in de koran te vinden is dan over de kleding der vrouwen (hoofddoekenkwestie): namelijk helemaal niets, zero, nul-komma-nul. In geen enkele soera wordt over muziek gerept. Dat betekent dat het een kwestie van ‘traditie’ is.
Dan zou je zeggen: okay, het maakt dus niet uit – de koran zwijgt erover. het is in orde. Maar dat is buiten de waard gerekend. In de overleveringen (Hadith, Soenna) zijn er plenty uitspraken over muziek te vinden. En die maken er een probleem van. Logisch, anders zou er ook in die teksten geen woord over muziek hebben gestaan. Immers: alles wat geen probleem is, blijft buiten beeld in religieuze teksten tot iemand er een probleem van maakt. En dan kom je er nooit meer af. Zeker niet binnen de islam omdat daar traditionele teksten gezag hebben, terwijl er tegelijk een onoplosbare discussie woedt over welke teksten wel/niet en in welke rangorde. Dat is een straatje zonder einde. En pas op: De scherpslijpers (zeloten) zijn altijd ijveriger in hun propaganda dan de gematigden. Kijk maar eenswat de door google bevoorrechte ‘treffer’ (featured snippet) zegt als ik de vraag intik:
Zonder verpinken stelt dit Nederlands-Marokkaans forum dat muziek luisteren verboden is volgens ‘de islamitische wetgeving’. Volgens hun interpretatie daarvan, zullen ze bedoelen.
Een haat-liefdeverhouding
Veel godsdiensten hebben trouwens een haat-liefdeverhouding met muziek. Ik zelf kom uit een calvinistisch milieu, en daar was bovengenoemde discussie ook altijd bezig (en sluimert nog steeds). Meestal komt men op een soort middenpositie uit, een pragmatisch compromis rond soorten muziek waarnaar men wel/niet mag luisteren als christen. Vaak is er nog een aparte discussie over welk soort muziek wel/niet geschikt is voor de eredienst. En pas op: De bijbel is nochtans helder: zij is 100% pro-muziek. Menige Psalm van David roept de gelovigen op God te loven met alles wat klinken kan: menselijke stemmen en alle soorten muziekinstrumenten. De wereldse muziek heeft het altijd zwaar te verduren gehad in het christendom omdat ze geassocieerd wordt met ‘werelds’ (niet vroom) gedrag/milieu. Allemaal zeer herkenbaar als je de discussies onder moslims leest. Dus zal het probleem wel algemener zijn, dan veel discussianten doorhebben. Ik schreef er ooit een opiniestuk over: Why should the devil have all the good music? in De MORGEN (of hier als u het niet lezen kunt – en hier met wat meer achtergrond).
Standaard redeneerwijze omtrent muziek in de islam
Basisidee: De invloed die van muziek uitgaat op de luisteraar is groot. Muziek betekent veel voor mensen. Daarom – zo zeggen veel religieuze leiders binnen de islam – moeten er regels zijn. Anders verlies je de controle en gaat het mis. De context bepaalt vervolgens of muziek verboden (haram) is, af te raden (makruh), neutraal (mubah) of zelfs positief: aanbevelenswaardig (mandub of mustahab). Dit zijn allemaal technische termen uit de islamitische plichtenleer (fiqh, de jurisprudentie van de sjaria – oftewel de exegese van de wet). Wat de muziek betreft: hier vallen de criteria nogal strikt uit. Zoals al gezegd: Een strenge muzikale moraal is kenmerkend voor religieuze leiders, in alle tijden. Men is ‘bang’ voor de slechte invloed van muziek (associatie: werelds, gevoelens, genot, extase).
Je moet ‘de jeugd’ beschermen – zo redeneert men – tegen de verlokkingen van de wereld. Tsja: alsof de verboden vrucht niet de meest aanlokkelijke is. Vraag maar aan Eva. En dan is het over het algemeen wel duidelijk: muziek die aanzet tot wellust is haram. Als je veel naar muziek luistert, ook al is die op zich niet slecht, dan is het mukrah (af te raden). Als je je bewust bent van de verleidingen, en je niet verstrikt raakt in de gevoelens die het oproept (‘het gaat me om de mooie stem van de zangeres’) dan is het toegestaan (mubah). Dat zijn eisen die men stelt (en veel vrome christelijke ouders herkennen dit). En meestal voegt men ook nog toe: Als de muziek je aanspoort tot liefde t.o.v. Allah, en het leiden van een vroom leven, dan is het aanbevolen (mustahab) – levert je en passant ook nog een mooie beloning op in het hiernamaals. Vandaar dat je zoveel religieuze klanken uit autoradio’s en openstaande vensters hoort komen. De islamitische popmuziek floreert (en de christelijke ook). Tenslotte: geestelijke leiders zijn vaak een beetje wereldvreemd. Zij denken dat ze met regels de mens en zijn verlangens onder controle kunnen krijgen, maar het ‘bloed kruipt toch waar het niet gaan kan’…
Uitgebreid bespreking van diverse hadiths, inclusief ‘weging’ vindt u op de website van de stichting Ar Rayaan: http://arrayaan.com/islam-en-muziek