72 maagden of witte druiven ?

Christoph Luxenberg (een pseudoniem van een onderzoeker uit Libanon/Duitsland) suggereerde in 2002 dat de 72 maagden die de martelaars in het paradijs ter beschikking zouden krijgen, eigenlijk druiven zouden moeten zijn. Dit was gebaseerd op een alternatieve vertaling van het beroemde ‘maagdenvers’ uit de koran (soera 44:45):

De godvrezenden zullen op een betrouwbare plaats zijn, 52 te midden van tuinen en bronnen. 53 Zij kleden zich met zijde en brokaat en zij zitten tegenover elkaar. 54 Zo is het! En Wij geven hun meisjes met stralende ogen ten huwelijk. 55 Zij kunnen daarin veilig om allerlei vruchten vragen. 56 Zij zullen daar, behalve de eerste dood, de dood niet proeven en Hij beschermt hen tegen de bestraffing van het hellevuur.

Soera 44:45 (standaard vertaling)

Ik noteer alvast: Er wordt geen aantal genoemd. Het getal 72 stamt uit een hadith (latere overlevering – zie onder. Daar ook twee verwante soera’s over het paradijs). Luxenbergs interpretatie is te lezen in Die Syro-Aramäische Lesart des Koran (2000). Hij benadert het ontstaan van de koran vanuit de Umwelt en stelt dat er in de tijd van Mohammed een soort Arabisch-Syrische mengtaal moet hebben bestaan. Het terugvertalen van de Arabische medeklinkertekens (klinkers staan niet in de oudste tekst!) naar die (hypothetische) taal, verheldert sommige duistere plaatsen in de koran. [Even terzijde: Een soortgelijk procédé kun je ook toepassen op het Grieks van het evangelie (terugvertalen naar Aramees/Hebreeuws. Soms ook met mooie resultaten].

Toegepast op het maagdenvers, soera 44:54 heeft dat volgende consequenties: in plaats van zawwajnahoum (‘wij zullen hen verenigen’, of: ‘wij geven ten huwelijk‘) leest Luxenberg rawwahnahoum (‘wij zullen hen laten uitrusten’, of: ‘wij leggen te rusten‘). Dit doet hij door twee diakritsche tekens te veranderen. Beide woorden zijn correct arabisch. Het tweede deel van de zin is en blijft wat cryptisch. In het Arabisch staat er bi hour ‘in. Het voorzetsel bi- (‘met’) kan in het Syrisch breder worden opgevat, bijv. ook ‘onder’, of ‘met’. Tesamen krijg je dan ‘Wij leggen hen te ruste bij/onder/met….

hour’in

Blijft over hour ‘in . Dit is het woord dat gewoonlijk vertaald wordt met ‘maagden’, of meisjes . Eigenlijk een vertaalgok, want het woord zelf komt maar 1x voor in de koran. Letterlijk betekent ‘hour‘ : wit (meervoud, vrouwelijk) en ‘in‘ : ogen (‘in of ‘ayn’. De Hebraist herkent het woord). Dus krijg je ‘wit-ogig‘  of ‘met witte ogen’. Letterlijk staat er dan:

Wij leggen hen te ruste bij ‘x’ met-witte-ogen.

Soera 44:45 (letterlijke vertaling)

Om zo’n zin zin te geven moet je hier dus een zelfstandig naamwoord bij denken, invullen. De klassieke oplossing is om ‘x’ te verstaan als vrouwen’ (sc. maagden): ‘vrouwen met witte ogen’. Wat vlotter vertaald krijg je dan ‘Wij geven hen meisjes met stralende ogen ten huwelijk’ (klassiek) of ‘Wij laten hen rusten temidden van wit-ogigen’ (Luxenberg). Laatstgenoemde vindt het vergezocht om enkel vanwege het feit dat er een vrouwelijk meervoud wordt verondersteld, dit dan ook maar meteen in te vullen alsof het over meisjes/maagden/vrouwen gaat.

Hij heeft een alternatief voorstel: Middels de link naar het Syrisch en de beschikbaarheid van het voorvoegsel ‘bi’ vertaalt hij het geheel bi hour ‘in : “temidden van de heldere witte‘. Dat klinkt nog steeds cryptisch. Maar de term ‘witte’ kan in het Arabisch en Syrisch gebruikt worden als een soort shortcode voor ‘witte druiven’. Het ‘oog’ verwijst ‘naar wat je ziet’, hoe het verschijnt. Opnieuw komt dit voor in beide talen. Het ‘oog van de man’ = de verschijning van de man. Het kan dus. En dan staat er dus hetvolgende:

En wij leggen hen te ruste onder stralend witte druiven.

Soera 44:45 (vertalingsvoorstel Luxenberg)

Het past perfect in de context van het leven in een paradijselijke tuin. Luxenberg moet nog wel 8 andere passages waar het woord hour’in voorkomt omduiden in dezelfde zin (meisjes > druiven), maar dit schijnt hem te lukken. En 3 passages met jonge jongens. Maar ook dat lukt. Deze 11 herinterpretaties samen zijn consistent met zijn rereading van soera 44:54. De paradijselijke witte druiven… Ze passen veel beter in het algemene beeld van het paradijs van die tijd (de tuin met z’n vruchten) dan de beschamende erotische schildering, aldus Luxenberg.

Voor geïnteresseerden

de Koran over het paradijs

De tuin die de godvrezenden is toegezegd ziet er zo uit: Er zijn rivieren van water dat niet brak is, rivieren van melk waarvan de smaak niet verandert, rivieren van wijn die aangenaam is voor de drinkers en rivieren van gezuiverde honing. En zij hebben daarin alle vruchten en vergeving van hun Heer…

Soera 47:15

Maar voor de godvrezenden is er een triomf, boomgaarden en wijnstokken, rondborstige gezellinnen die even oud zijn en een vol gevulde beker. Zij horen daar geen geklets en geen loochening.

Soera 78:31-35

Naast vergeving der zonden en weldadige paradijselijke beloningen spreekt de koran dus ook over de vrouwelijke gezellen’. De term ‘rondborstig’ in deze soera duidt volgens de meest uitleggers vooral op volwassenheid, maturiteit. Zoals al gezegd: een aantal wordt nergens vermeld in de koran. het getal ’72’ is afkomstig uit de hadith (zie onder), die er overigens van uitgaat dat het wel degelijk over vrouwen gaat, niet over druiven. NB: Zelfs als je de hadith betrouwbaar acht en ‘hour ‘in als ‘maagden’ interpreteert, dan nog staat er nergens dat terroristen met 72 maagden beloond zullen worden. Wat er staat, is dat de mensen van het paradijs uitzonderlijk zullen beloond worden. En dat de ‘geringste onder hen’ toch al 72 vrouwen krijgt. Het gaat dus om een beloning voor wie in het paradijs geraakt.

Uit de hadith (latere overlevering)

De overleveringen over het paradijs zijn bijzonder talrijk. Velen hebben het karakter van ‘rijstpap met gouden lepeltjes’, d.w.z. zij ontspruiten aan de menselijke fantasie: het gedroomde leven, maar dan in de overtreffende trap. Het lastige voor ons is dat ze worden gepresenteerd als uitspraken van de Profeet…, en dus voor veel moslims gewoon als waar worden aangenomen. De overleveraars zijn zich daarvan natuurlijk ook wel bewust. Een slimme hadith vertelt bijv. dat een kamelendrijver informeert of er ook kamelen zijn in het paradijs. De Profeet antwoordt; “Als Allah je in het paradijs binnenlaat, dan zul je daar alles aantreffen wat je ziel wenst of je oog begeert.” 1. In de arabische traditie hoort seks bij de geneugten des levens (d.w.z. heeft geen ‘zondige’ associatie zoals in het christendom, waar paradijs/hemel toch tamelijk seksloos is), dus ook bij de geneugten van het paradijs, maar dan in de overtreffende trap. De ‘hour’in zijn van die fantasieën een vast onderdeel, maar ook wordt er daarnaast nog plezier beloofd met talrijke maagden en andere vrouwen (resp. 500 hour’ín, 4000 maagden en 8000 anderen vrouwen, volgens Abu Ash-Shaykh op gezag van Ibn Abu Awfa.2. Veel van deze overleveringen (hadiths) worden door de moslimtheologen gediskwalificeerd als onbetrouwbaar. Maar ja, wat zijn daar nu precies de objectieve criteria om onderscheid te maken (zie de post over de overleveringsketting, de isnad). Hier dan de overlevering waarin het getal 72 valt:

Abu Saíd hoorde de profeet Mohammed zeggen: “Voor wie de laagste positie inneemt in het Paradijs zullen er 80.000 dienaren ter beschikking staan en 72 vrouwen. Voor hem zal een tent (of een koepel) versierd met parels, aquamarijn en robijn worden opgericht, zo groot als de afstand van Al-Jabiyah tot San’a. [En in dezelfde overleveringsketen:] Wie het Paradijs binnengaan als zij sterven, hetzij jong hetzij oud, ze zullen daar dan 30 jaar zijn, en niet ouder worden. Idem voor hen die het Vuur ingaan. [En in dezelfde overleveringsketen:] Ze zullen kronen op hun hoofd hebben, waarvan de kleinste parel (net zo helder zal glanzen als het licht dat) alles wat tussen Oost en West is verlicht.

At-Tirmidhi (één van de zes grote hadithverzamelingen – eind 9de eeuw), vol. 4/12, hadith 2562 (arabisch: boek 38, hadith 2760).3

Deze hadith is omstreden (term. techn. da’if) en maakt bijgevolg geen deel uit van de kernleer van de islam. Wat er gezegd wordt heeft niet Mohammed’s gezag, maar het mag wel geloofd worden. Waar het in deze verzen en hadiths om te doen is, is het schetsen van de uitzonderlijkheid van de beloning die iedereen die in het paradijs terechtkomt te beurt zal vallen. Het bestaan in het hiernamaals zal van een gans andere orde zijn. Wel gezagsvol overigens is de volgende hadith: Toen de profeet bijv. gevraagd werd wat er in het paradijs zal gebeuren met de uitwerpselen, antwoordde hij dat er geen uitwerpselen zullen zijn – het voedsel zal in het lichaam ‘verteerd’ worden tot ‘muskus’ die uitgeademd/uitgezweet zal worden.4

Dick Wursten

  1. Engels: vol. 4/12 hadith 2543; Arabisch: boek 38, hadith 2739[]
  2. Overgeleverd door al-Ghazali, De herleving der wetenschappen, afdeling over het Paradijs[]
  3. https://sunnah.com/tirmidhi/38 []
  4. Zie bijv. https://sunnah.com/muslim/53/21 en https://sunnah.com/muslim/53/18 []